Αργά βαδίζει ο Χριστός
Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
Εκκλησία και Επαναστατική Παιδαγωγική
"Ολοι έμείς θεωρούμε τούς εαυτούς μας άτομα, ένώ τους άλλους μηδενικά. (Πούσκιν)
Η Εκκλησία τοϋ Χριστού άπό τήν άρχή φέρει έπαναστατικό χαρακτήρα. Καί όσο πιό πολύ αύτή ή Εκκλησία, στό κύλισμα τής Ιστορίας, στεκόταν πιό κοντά στό ιδανικό τοϋ Χριστού,τόσο πιό φανερά έδειχνε αύτόν τόν έπαναστατικό της χαρακτήρα. Όποτε όμως ή Εκκλησία, σκεπασμένη άπό τήν άκαταμάχητη σκόνη ιού καιρού, στοιχιζόταν στή μακρά σειρά τών συνηθισμένων άνθρώπινων ιδρυμάτων,τό έπαναστατικό της χρώμα ξεθώριαζε. Στήν έπανάσταση βασισμένη, άπό τούς έπαναστάτες χτισμένη, στήν επαναστατικότητα τής άνθρωπότητας έδειξε ή Εκκλησία τήν πιό μεγάλη της λαμπρότητα. Ή χριστιανική παιδαγωγική είναι εξίσου έπαναστατική δσο καί ή χριστιανική Εκκλησία γενικά. Τό νά παιδαγωγεϊς σήμαινε πάντα,γιά τήν πραγματική χριστιανική Εκκλησία, επανάσταση. Όταν στήν Εκκλησία γίνεται λόγος περί άγωγής, γίνεται χωρίς αμφιβολία καί σύγχυση. Δέν συμβαίνει όμως τύ'ίδιο μέ τά σχολικά βιβλία περί παιδαγωγίας. Ή αγωγή στήν Εκκλησία μπορεί νά σημαίνει μόνο ένα πράγμα: έπανάσταση.
Τό προσωπικό ιδεώδες τής Εκκλησίας είναι ό Χριστός. Ή Εκκλησία πάντα δείχνει στούς πιστούς αύτύ τύ ιδεώδες. Ό σχηματισμός καί ό τονισμός τού σχεδιαγράμματος στήν άγωγή θεωρείται σ' όλες τίς παιδαγωγίες ώς άπαραίτητος. Τό σχεδιάγραμμα τής χριστιανικής άγωγής είναι ό Χριστός. Ή Εκκλησία έξισώνει τή χριστιανική άγωγή μέ τήν έπαναστατικότητα, άφού ό Χριστός ήταν έπαναστάτης. "Ηταν ό Χριστός έπαναστάτης, άδέλφια; Τούτο τό έρώτημα λογικά έπιβάλλεται. Είναι ό Χριστός έπαναστάτης καί κήρυκας τής έπανάστασης;
Έάν έπανάσταση σημαίνει τό γκρέμισμα καί τήν καταστροφή, τότε θά ήταν ύβρις νά ονομάσουμε τόν Χριστό έπαναστάτη.
Έάν ή έπανάσταση σημαίνει έκδίκηση γιά τήν έκδίκηση καί αίμα γιά τό αίμα καί φωτιά γιά τή φωτιά, τότε οί έπαναστάτες θά μπορούν νά όνομάζουν κάθε άνθρωπο στόν κόσμο άδελφό τους, άλλά όχι τόν Χριστό.
Έάν ώς έπαναστάτη έννοούμε έναν άνθρωπο ύπηρέτη τών άδυναμιών του καί δικαστή τού άλλου, έναν άνθρωπο πού γιά νά ζεσταθεί είναι ικανός νά κάψει όλο τόν κόσμο καί γιά νά τραφεί ΐναι ικανός νά καταπιεί όλο τόν κόσμο, τότε ό Χριστός πράγματι δέν είναι έπαναστάτης.
Έάν επαναστάτες είναι μόνο οί δολοφόνοι, φανεροί ή άφανείς, καί οί έπαγγελματίες δημαγωγοί τής άνατροπής, τότε μύνο οί άπιστοι θά μπορούσαν νά λογαριάσουν τύν Σωτήρα σ' αύτή ιήν άπιστη συντροφιά.
Καί όμως μπορούμε νά πούμε μέ βεβαιότητα: ο Χριστός ήταν επαναστάτης καί κήρυκας τής επανάστασης. Ή έπανάσταση, τήν όποία ό Χριστός έφερε στόν κύσμο, είναι ή μέγιστη καί ή πιό πετυχημένη άπ' όλες τίς έπαναστάσεις. Ό Χριστός ξεκίνησε τήν έπανάστασή του άνάβοντας τή μικρή φλόγα μέσα στίς ψυχές μερικών πιστών. Λύτές οί μικρές φλόγες βαθμιαία άναφλέγονταν καί εξαπλώνονταν, άνάβοντας καί άλλες κοντινές μικρές φλόγες, ώσπου τελικά άναψε φωτιά, στήν όποία καίγονταν τά ισχυρά βασίλεια τών άπιστων καί άπό τήν όποία σηκώνονταν καινούργιες δημιουργίες, πολιτικές, καλλιτεχνικές καί κοινωνικές.
Θά πει κάποιος ότι ό Χριστός ήταν ενάντια στήν εξωτερική έπανάσταση, ότι αύτός προσπαθούσε μόνο νά έναντιώσει τήν άνθρώπινη ψυχή στήν άδυναμία τοϋ εαυτού της καί στήν άμαρτία της, ώστε μ' αύτό τόν τρόπο νά προκαλέσει μόνο μία έσωτερική, ήθική έπανάσταση, πού φέρει άπο-κλειστικά άτομικύ χαρακτήρα, χωρίς νά άγγίζει τήν κοινωνική ζωή στήν όλότητά της. Όμως,αύτό θά τό πει έκεΐνος πού δέν γνωρίζει τήν ψυχολογία τών έπαναστάσεων, ειδικά τών έπαναστάσεων μέ θρησκευτική έμπνευση. Σέ κάθε τέτοια έξωτερι-κή έπανάσταση προηγείται μία έσωτερική, μέσα στίς ψυχές τών άνθρώπων. Ή έξωτερική
έπανάσταση πού ό χριστιανισμός έφερε στόν κόσμο είναι μόνο ή φυσική συνέπεια τής έσωτερικής έπανάστασης,πού έσπειρε ό θεμελιωτής τοϋ χριστιανισμού στά τρία χρύνια τής δημόσιας δράσης του.
Ό Χριστός δέν σήκωνε έξεγέρσεις ένάντια στήν έξουσία τοϋ κράτους, μέ στόχο μία έφήμερη άλλαγή τοπικής σημασίας· ό Χριστός έργαζόταν γιά μιά έπανάσταση πού ειχε ώς στόχο τήν καθολική παγκόσμια άνατροπή. Ό Χριστός δέν δημαγωγούσε ένάντια στίς δυναστείες τοϋ Ηρώδη καί τοϋ Αύγούστου - αύτή θά ήταν μιά μικρή «άντάρτικη» δουλειά- άλλά έθετε τά θεμέλια σ' ένα πολύ
μεγαλύτερο έργο. Πήγε πέρα καί βαθύτερα άπ' όλους τούς έπαναστάτες τοϋ κόσμου. Στό δένδρο τού κακού δέν κλάδευε κλαριά καί δέν καθάριζε τά φύλλα, άλλά έβαζε τό τσεκούρι στήν ι'δια τή ρίζα. Δέν βιαζόταν νά δει γρήγορα τήν έπιτυχία τοϋ έργου Του· Τοϋ άρκοϋσε ή πίστη Του στήν έπιτυχία. Ήξερε ότι ό Θεός τόν έπέλεξε γιά μάστορα ένός μεγάλου κτίσματος, πού δέν μπορεί νά κτιστεί σέ έναν άνθρώπινο αιώνα. Τό τελείωμα τοϋ οικοδομήματος Του ό Χριστός τό προέβλεψε στό τέλος τής ιστορίας τοϋ κόσμου. Γιά ένα ιέτοιο οικοδόμημα μπορούσε στό λίγο χρόνο τής ζωής Του νά λαξεύσει μόνο μερικές πέτρες. Οί άνθρωποι πού άκολούθησαν τόν Χριστό ήταν έ κείνες οί ζωντανές πέτρες πού λάξευε ό μεγάλος Μάστορας γιά τήν Εκκλησία, τό οίκοδόμημά Του. Μέ έπιμέλεια λάξευε καί λείαινε ό Μάστορας αύτές τίς ζωντανές πέτρες, οί όποιες έπρεπε πάλι νά λαξεύουν καί νά λειαίνουν μέ τόν εαυτό ιούς άλλες πέτρες.
«Έπαναστατήστε πρώτα εναντίων τοϋ εαυτού πας καί ύστερα ένάντια στον κόσμο»
- αύτό τό μύνημα θά μπορούσε νά βγεί άπό τό κύριο κήρυγμα τοϋ Χριστού. Τούτο ήταν τό έργαλείο γιά λάξευμα καί γιά λείανση.
Ό κόσμος είναι άνάλατος καί άγευστος»,λές έσύ,φίλε μου. Κι εκατό φορές μοϋ τό έπαναλαμβάνεις, πώς ό κόσμος είναι άνάλατος, κι εκατό φορές έξεγείρεσαι έναντία σ' αύτόν τόν άνάλατο κόσμο. Καί καμαρώνεις μέ τήν ονομασία τοϋ έπαναστάτη καί απειλείς νά άνατρέψεις τόν κόσμο. Ξεκίνα άπό τήν άρχή, όχι άπό τό τέλος, καί θά σέ πιστέψω,φίλε μου. Έξεγέρσου πρώτα ένάντια στόν έαυτό σου, ένάντια στή δική σου έλλειψη άλατιοϋ.
«Οί άνθρωποι είναι σκοταδιστές καί μοιχοί καί δολοφόνοι», λές έσύ, φίλε μου. Κι έκατό φορές έξεγείρεσαι έναντία στίς άμαρτίες τών άλλων άνθρώπων. Όμως, έξεγέρσου πρώτα ένάντια στόν έαυτό σου, γιά νά μπορείς μετά, μέ περισσότερη δύναμη καί μέ περισσότερο δίκιο, νά έξεγείρεσαι ένάντια στούς άλλους, καί γιά νά μπορέσω κι έγώ νά πιστέψω στήν έπιτυχία τής έπανάστασής σου.
Τούτη ήταν ή μέθοδος τοϋ Χριστού: μέσω τής έπανάστασης πρός τήν έπανάσταση. Πρώτα ή έπανάσταση ένάντια στό κακό μέσα σου καί ύστερα ή
έπανάσταση ένάντια στό κακό έξω άπό έσένα. Ό μαθητής τοϋ Χριστού έπρεπε νά άντέξει μία άμείλικτη κριτική άπό τόν δάσκαλο του. Ό Χριστός δέν παρακαλούσε κανέναν νά τόν άκολουθήσει, άλλά έκεϊνον πού εκούσια ξεκινούσε πίσω Του τοϋ έβαζε μία δύσκολη δοκιμασία. Οποιος άντεχε τούτη τή δοκιμασία τής έσωτερικής έπανάστασης, στήν όποία ό Χριστός τόν κατεύθυνε,τούτος κιόλας κέρδιζε τό δικαίωμα νά Εξεγείρεται άπέναντι στούς άλλους. Πρέπει νά κερδίσουμε τό δικαίωμα νά έξεγειρόμαστε ένάντια στό κακύ τών άλλων άνθρώπων. Τούτο είναι ιό νόημα τής σκέψης τοϋ Χριστού. Τούτο τό οικαίωμα ό άνθρωπος δέν τό κερδίζει μέ κάποιο πτυχίο καί κάποια γνώση, άλλά μέ μία έσωτερική κοπιαστική έξέταση, πού δίδεται μπροστά στόν Θεό καί μπροστά στή συνείδησή μας.
Μέχρι τό θάνατο τοϋ Διδασκάλου τους οί μαθητές τοϋ Χριστού δέν είχαν περάσει μέσα άπό αύτή τήν κοπιαστική έξέταση τής έσωτερικής επανάστασης. Όταν δικαζόταν ό Χριστός, οί μέν τόν έγκατέλειψαν, οί δέ τόν άπαρνήθηκαν άνοιχτά. Δέν ήταν άκόμα ώριμοι. 'Άν καί οί μαθητές ηταν νέοι, καί κάποιοι μεταξύ τους νεώτατοι, οί ψυχές τους ήταν μόνο έπιφανειακά κυματισμένες με τιήν έπαναστατική παιδαγωγική τοϋ Χριστού. Η τραγωδία τοϋ Γολγοθά, μέ τά γεγονύτα πού ακολούθησαν, βάθυνε καί ολοκλήρωσε τήν έσωτερική ψυχική έπανάσταση τών άποστόλων.
Ο Χριστός περικυκλώθηκε άπό νέους, ένδιαφέροντες άνθρώπους, όμως πολύ περισσότερο αγαπούσε τά παιδιά. «Αφήστε τά παιδιά νά έρθουν σέ μένα», έλεγε,
«αύτών είναι τό βασίλειο τών ούρανών».
Ό Ινδός μοναχός Βούδας μάζευε γύρω του γέρους, στούς οποίους μπορούσε πιό εύκολα νά έγχέει τό μίσος πρός τή ζωή. Ό Χριστός, αντίθετα , χαιρόταν μέ τά παιδιά, σ' αύτούς τούς εκπροσώπους καί πρωτοπόρους τής μέλλουσας ζωής. Επάνω στά παιδιά θά μπορούσε ιδανικά νά έφαρμοστεΐ ή επαναστατική του παιδαγωγική.
Καί ό δικός μας αιώνας θά 'πρεπε νά αφήσει τά παιδιά του νά πλησιάσουν τόν Χριστό. Αύτός ό αιώνας μας,τοϋ ράδιο τηλεγραφήματος καί τών αεροπλάνων, δέν θά έχανε τίποτα. Αντίθετα πολλά, πάρα πολλά, θά έπαιρνε, εάν τά παιδιά του προσέγγιζαν στόν Χριστό γιά εύλογία. Ό πολιτισμός τής τεχνολογίας τοϋ καιρού μας, έξίσου χρήσιμος καί βλαβερός, δέν σμίκρυνε τό κακό στόν κόσμο, αλλά σμίκρυνε στούς ανθρώπους τή δύναμη νά έξεγείρονται ένάντια στό κακό.
'Ενάντια στό κακό, οί άνθρωποι έξεγείρονται ή άπό έγωιστικές ή άπό
θρησκευτικές αιτίες. Ή έπανάσταση άπό τόν έγωισμό τών άτόμων ή τής μάζας είναι σκληρή καί ολιγόχρονη, όμως ή έπανάσταση βασισμένη στήν πίστη είναι άνθρωπιστική καί μακρόχρονη. Ό δικός μας καιρός, ό καιρός του τεχνικοϋ
πολιτισμού, άκριβώς έπειδή είναι μονόπλευρα πλούσιος (μόνο άπό τήν πλευρά της τεχνολογίας), χρειάζεται πιό πολύ άπ' οποιονδήποτε άλλο καιρό μία έπανάσταση τών άνθρώπων βασισμένη στήν πίστη. Όχι ένας άνθρωπος άλλά μία ολόκληρη γενιά πρέπει νά είναι έτοιμη γιά μια τέτοια έπανάσταση έναντίων τοϋ κακού. Γι' αύτό, άφήστε, άδέλφια, τά παιδιά νά πλησιάσουν τόν Χριστό, νά ποτιστούν μέ τό πνεύμα τοϋ Χριστού, με τό πνεύμα τής πιό μεγαλειώδους καί κάλλιστης έπανάστασης ένάντια στό κακό. Κάντε τά παιδιά σας νά έπαναστατήσουν έναντίον τοϋ κακοϋ καί παιδαγωγήστε τα. Όλοι θέλετε παιδιά με ανατροφή, λίγοι όμως άπό σάς τά παιδαγωγειτε, γιατί λίγοι καταλαβαίνετε τί είδους πνεύμα χρειάζεται αύτός ό καιρός. Είναι κορεσμένος «αυτός ό καιρός μέ τό πνεύμα τής τεχνικής, μέ τό πνεύμα τής έγωιστικής έπανάστασης, μέ τό πνεύμα τοϋ χλιαρού άνθρωπισμοϋ, τών ήμίμετρων καί τής μυστικής συμφωνίας μέ τό κακό. Ενα καινούργιο πνεύμα χρειάζεται, πνεύμα θαρραλαίας έπανάστασης έναντίον τοϋ κακού, έμπνευσμένης μέ τό πνεύμα τοϋ Θεού.
Λυτό τό νέο πνεύμα πρέπει νά εισαχθεί στή διαπαιδαγώγηση γιά νά φρεσκαριστεί ό κόσμος και νά υποβιβαστεί τό κακό. Αύτό τό νέο πνεύμα πρέπει νά έγκατασταθεί στά σπίτια καί στά σχολεία γιά νά διωχθούν ολα τά άκάθαρτα πνεύματα, μέ τά όποια ή νεολαία μας ποτίζεται στόν καιρό μας.
Κάθε νεογέννητο παιδί πρέπει νά θεωρηθεί ώς νεογέννητος στρατιώτης ένάντια στό κακό. Στήν κούνια κείτεται ένα άσυνείδητο μικρό πλάσμα, μία άτελής φιγούρα μέ μερικές γραμμές άπ' όλα. Χρειάζονται χρόνια καί χρόνια μέχρι αύτή ή φιγούρα νά πάρει μία ιδιαίτερη μορφή,ψυχική καί σωματική. Όμως, παρατηρώντας στήν κούνια τούτο τό μικρό, άβοήθητο πλάσμα, ποιός θά μπορούσε νά πει κάτι περί τοϋ μέλλοντος του, περί αύτοϋ τοϋ αινίγματος; Όλοι έμείς. Όλοι έμεϊς θά μπορούσαμε πάνω άπό τούτη καί πάνω άπό κάθε κούνια νά έκφράσουμε ένα δίλημμα: «Νεογνό, θά είσαι ή υπηρέτης τού κακού ή άφέντης τοϋ κακού». Μόνον αύτό.
Ώ, πόσα παιδιά στόν κόσμο διαπαιδαγωγήθηκαν γιά ύπηρέτες τοϋ κακού μέ τήν εύνοια τών γονέων! Τά πιό πολλά είναι τέτοια παιδιά. Ή γονική εύνοια συνήθως είναι γλυκό φαρμάκι,πού δηλητηριάζει τά παιδιά. Ή γονική εύνοια είναι κουρτίνα, πού κρύβει καί καλλιεργεί τίς άδυναμίες τοϋ παιδιού. «Αύτό τό πλάσμα έχει γεννηθεί γιά εύτυχία καί άπόλαυση, αύτό τό πλάσμα πρέπει όλος ό κόσμος νά τό έξυπηρετεί». Αύτά είναι τα λόγια της γονικής εύνοιας, λόγια πλάνης. Αύτά τα λόγια δημιούργησαν κάτω άπό πολλές στέγες ένα μικρό δικτάτορα καί μεγάλο έγωιστή. Ό μικρός δικτάτορας διατάζει καί τόν πατέρα καί τή μητέρα. Ή δύναμή του βρίσκεται στήν άδυναμία του, πού οί γονείς σέβονται. Όταν κλαίει, όταν λοιπόν φαίνεται ό πιό άδύναμος,ό μικρός δικτάτορας είναι ό
πιό δυνατός. Σέ μία του κραυγή μέ κλάματα όλο τό σπίτι πρέπει νά στρατευτεί. Στά παράπονά του τόν κολακεύουν, στά ψέματά του ι ίναι άνεκτικοί, τά λόγια του τά έκτιμοϋν καί τά ίστορούν στούς καλεσμένους, καί έτσι τού αυξάνουν τή ματαιοδοξία, ό έγωισμός του δέν γνωρίζει όρια.
Μπορεί ό πατέρας νά είναι μεγάλος δημοκρά-ιης, πού νά μάχεται ένάντια στά δικτατορικά καθεστώτα στόν κόσμο, όμως μόλις τούτος ό μεγάλος δημοκράτης περάσει τό κατώφλι τοϋ σπιτιού, σκύβει τό κεφάλι μπροστά στό μικρό «δικτάτορα τοϋ σπιτιού του. "Ισως ή μητέρα έπιστρέφει κουρασμένη σπίτι άπό κάποια συγκέ- ντρωση, όπου φλογερά άντιπροσώπευε τήν ισότητα τών γυναικών μέ τούς άνδρες, άλλά αύτό ήταν έπιτρεπτό μόνο έκτόςτοϋ σπιτιού. Μπαίνονταςς στήν οικία της ή μητέρα άφήνει τό λιμπεραλισμό της έξω άπό τήν πόρτα,γιά νά τόν ξαναπάρει μαζί της όταν ξεκινήσει γιά τήν άγορά. Δέν τόν βάζει μέσα στό σπίτι, γιατί έκεί κυριαρχεί μόνο μία βούληση, ή βούληση τοϋ μικρού φαραώ. Ό μικρός δικτάτορας κατάφερε νά τσακωθούν οί γονείς μέ όλους τούς γείτονες. Οί γείτονες είχαν παράπονα γιά πολλές συμπεριφορές τοϋ μικρού. Οί γονείς αισθάνθηκαν προσβεβλημένοι πού κατηγορούν τό παιδί τους - «τό πιό καλό, πιό έξυπνο, πιό εύγενικό άπ' όλα τά παιδιά στόν κόσμο». Ό μικρός δικτάτορας μίλησε στούς γονείς του καί τούς τύφλωσε γιά δική του καί δική τους κακή τύχη.
Ξέρω μία μητέρα. Τήν ειδα μέ τό μικρό της γιό στό σπίτι ενός φίλου.
«Σέ ποιό σχολείο πηγαίνεις, μικρέ;», τόν ρώτησα. Αύτός τελείωσε τρεις τάξεις τοϋ δημοτικού στό σπίτι.
«Πώς στό σπίτι; Γιατί στό σπίτι;», ρώτησα παρακάτω.
Ή άπάντηση: «Εμείς τοϋ πήραμε κατ' οίκον διδάσκαλο. Ξέρετε, δέν μάς άρέσει νά τόν άφή-νουμε έκτός τοϋ σπιτιού, νά άναμειγνύεται μ' άλλα παιδιά, έπειδή τά άλλα παιδιά είναι σήμερα , όπως γνωρίζετε, άγενή, χωρίς διαγωγή, πολύ ζωηρά, γράφουν μέ κάρβουνα στούς τοίχους, πετάνε πετραδάκια στά παράθυρα... κακό...κακό».
Παραξενεύτηκα μέ τέτοιους λόγους. Ειπα: «Κυρία μου,τό παιδί πρέπει νά γνωρίσει καί τό κακό. Ό γιός σας όταν μεγαλώσει θά ζήσει σ' αύτό τόν "κακό" κόσμο, καί όχι στήν 'Εδέμ. Δέν θά μπορείτε παντοτινά νά τόν άπομονώνετε άπό τή συνάντηση μέ τό κακό».
"Οσο μιλούσα, ό μικρός μέ κοίταζε θυμωμένα καί τραβούσε τή μητέρα του άπ' τό μανίκι. Ή μητέρα στρεφόταν μέ φόβο σ' εκείνον καί τόν χάιδευε μέ τό χέρι.
Συνέχισα: «Αφήστε τον, κυρία, έλεύθερο σ' αύτό τόν κόσμο, παρακολουθήστε τον μόνο άπό μακριά καί νά τόν βοηθάτε ώστε νά μπορέσει νά προσανατολίζεται στό μπέρδεμα άνάμεσα στό καλό καί τό κακό. Αφήστε τον νά δει τό κακό, νά τό αισθανθεί, νά τό ύπομείνει - ιδιαίτερα νά τό ύπομείνει. Κατευθύνατέ τον μόνο νά διακρίνει τό κακό άπό τό καλό καί νά έξεγείρεται ένάντια στό κακό, μέσα του καί γύρω του».
Ξαφνικά,ό μικρός φώναξε στή μητέρα νευρικά: « Σήκω, πού σοϋ λέω»! Ή ντροπιασμένη μητέ-(κχ άναπήδησε άπό τήν καρέκλα,χάιδεψε τό παιδί στό κεφάλι καί άρχισε νά ετοιμάζεται γιά να φύγουν, λέγοντας μέσα άπό τά δόντια:
«Ό γιός μου είναι καλός!». Καί έγώ μέ θλίψη σκέφτηκα μέσα μου: «Καί τούτος είναι μικρός δικτάτορας, ένας μεταξύ πολυάριθμων στό Βελιγράδι».
Μαντεύω περιμένοντας το μέλλον όλων τούτων τών μικρών δικτατόρων πού θά έξελιχθούν σέ μεγάλους έγωιστές. Στήν έπαφή τους μέ τούς άνθρώπους, πρώτα θά δέχονται τό ένα χτύπημα μετά τό άλλο καί τή μία άπογοήτευση μετά τήν άλλη· ύστερα θά γίνουν οί πιό αύθάδεις κριτικοί τών ξένων άδυναμιών καί οί πιό σκοτεινοί άπαισιόδοξοι· καί, στό τέλος, θά είναι ύπηρέτες καί τών δικών τους άδυναμιών καί τών άδυναμιών τών άλλων,άξιοι περιφρόνησης,κόλακες καί άχρείοι.
Τέτοιοι μικροί δικτάτορες, τέτοιοι γελοίοι τύποι παιδιών,πιό σπάνια θά συναντιούνται στά χωριά παρά στίς πόλεις. Τό χωριό άκόμα μάς προσφέρει τούς καλύτερους άνθρώπους στή χώρα. Τά άποκαλούμενα τάχα «δεισιδαίμονα» χωριά πέταξαν τά είδωλα άπύ τά σπίτια τους πρίν άπό τίς «ορθόδοξες» πόλεις. Ό καθένας άπό σάς θά αισθανόταν ντροπή, έάν μάθαινε πόσα άπό τά σπίτια τών πιό πλουσίων καί άριστοκρατικών μας άνθρώπων δέν κατάφεραν νά δώσουν άγωγή στά παιδιά τους.
Ενας πατέρας έχει τρεις ιδιωτικούς δασκάλους γιά τόν γιό του. Ό καθένας πληρώνεται γιά Ιδιαίτερο σχολικό μάθημα καί κανένας γιά τήν αγωγή του. Καί ό πατέρας καμαρώνει γιά τούς άριστους βαθμούς τοϋ γιοΰ του. Έγώ μίλησα μέ τόν νεαρό. Είναι ιδιαίτερα ματαιόδοξος γιά τίς σχολικές του έπιδόσεις. Κατά τά άλλα, ποτέ δέν μπαίνει στή συζήτηση, ούτε εύχάριστα άκούει τή συζήτηση περί κακού καί καλού στόν κόσμο. Καί δεν είναι καθόλου μαθημένος νά έξεγείρεται εναντίον τοϋ κακού. Όταν τοϋ μιλάτε γι' αύτό, σάς κοίτα άπλανώς καί άνέκφραστα,σάν τό πρόβατο οταν τοϋ ψιθυρίζετε στό αύτί κάτι σχετικό μέ τό φρέσκο καί ξερό τριφύλλι. Είμαι πεπεισμένος ότι τούτος ό νεαρός θά είναι πολύ δυστυχισμένος καί πολύ άσχημος άνθρωπος, παρ' όλα τά παινέματα πού μεταφέρουν στούς γύρω του άνθρώπους οί γονείς του καί οί δάσκαλοι του. Τόν κολακεύουν καί
αύτός κολακεύει τόν έαυτό του, καί αύτό τόν σκοτώνει. Επισκέπτεται καί τήν Εκκλησία. όμως,γιατί; Διότι φαντάζεται ότι άκόμα καί ή Εκκλησία τόν κολακεύει. Δέν ξέρει ότι ή Εκκλησία γι' αύτόν έχει μόνο μομφή καί λύπη. Τούτο δεν τό ξέρουν ούτε οί γονείς του.
Η Εκκλησία, άδέλφια, έχει μόνο μομφή καί λυπη γιά όλους έκείνους πού δέν είναι μαθημένοι νά έξεγείρονται έναντίον τοϋ κακοϋ. Κανένα όφελος δέν έχει ή
'Εκκλησία άπ' έκείνους πού τήν άγαποϋν, ένώ δέν μισούν τό κακύ. Κανένα
όφελος δέν έχει ή 'Εκκλησία άπό έκείνους πού κάθε Κυριακή άνάβουν μεγάλα κεριά. ένώ ποτέ μέχρι τώρα δέν τιμώρησαν κάποια άμαρτία τους ή δέν συγχώρησαν τούς άλλους. Καμία χαρά δέν αισθάνεται ή 'Εκκλησία, όταν έμφανίζονται στίς πρώτες σειρές, μπροστά άπό τούς ύπύλοιπους πιστούς καί ψέλνουν τύ χερουβικό καί διαβάζουν τό «Σύμβολο τής Πίστεως» έκείνοι, πού μόνο τά πόδια τους τούς κρατούν στήν έκκλησία, ένώ οί σκέψεις τους βρίσκονται στύ χρηματιστήριο. Υπάρχουν άνθρωποι πού νομίζουν ότι κάνουν τιμή στήν Έκκλησία έπειδή τήν έπισκέπτονται. Κάποιοι άπ' αύτούς έχουν τό έξής σκεπτικό:
«Κοίτα, έγώ, άνθρωπος τοϋ εικοστού αιώνα, ύψηλός ύπάλληλος. ντυμένος μέ κουστούμι καί γραβάτα, μέ γνώσεις φυσικής καί βιολογίας, άντί νά πάω στό καφενείο ή στό θέατρο, έκανα τήν τιμή στήν Έκκλησία καί τήν έπισκέφθηκα». Γιά τέτοιους άνθρώπους ή Έκκλησία έχει μόνο μομφή καί οίκτο.
Στήν Έκκλησία κανένας δέν κάνει τιμή έκτός άπ' έκείνον ό όποιος έξεγείρεται έναντίον τοϋ κακοϋ. Τή μέγιστη τιμή στήν Έκκλησία κάνουν οί μέγιστοί έπαναστάτες έναντίον τοϋ κακοϋ, οί όποιοι καί τή θεμελίωσαν, καί έκείνοι οί όποιοι μεσω τών αιώνων κράτησαν τή λάμψη της. Τιμή στην Έκκλησία θά κάνουν καί στό μέλλον μόνο εκείνοι οί όποιοι θά ζεσταίνουν τήν χριστιανική επανάσταση στίς άνθρώπινες ψυχές. Τιμή στήν Εκκλησία θά κάνουν οί γονείς πού θά συνηθίσουν τά παιδιά τους πάντα νά έξεγείρονται ένάντια οτό κακό, καί οί δάσκαλοι πού θά κάνουν τούς μαθητές τους χριστιανούς έπαναστάτες, καί όλοι
εμεις πού θά άναζωπυρώσουμε τήν πλέον εύγενική έπανάσταση στίς νεκρές καρδιές καί τίς κοιμισμένες ψυχές τών άδελφών μας καί ό ένας τού άλλου.
Τό μέγιστο άγαθό πού μπορούν οί γονείς νά κάνουν γιά τό παιδί τους συνίσταται στό νά τό μάθουν νά άναγνωρίζει τό κακό καί νά έξεγείρεται έναντίον του.
'Άφησε, πατέρα, τόν γιό σου νά πλησιάζει τόν Χριστό κάθε μέρα. Μήν τοϋ άπα- γορεύεις τήν προσχώρηση, άλλά ώθησέ τον άπό μόνος σου στόν Σωτήρα. Πρίν άπ' όλα χρειάζεται να μήν έκτιμάς τόν γιό σου μόνο μέ τήν καρδιά, "αλλά καί μέ τή λογική. Βάλε τον κάθε βράδυ σέ έξετάσεις. Μάθε τον νά σοϋ έξομολογεϊται κάθε βράδυ. Όταν αισθανθείς μέσα του μετάνοια γιά το κακό πού γεννήθηκε μέσα στήν ψυχή του καί
εξέγερση έναντίον τοϋ κακοϋ,τότε νά ξέρεις ότι ό γιός σου μόλις άρχισε νά παιδαγωγεϊται. Όμως, έσύ συνέχισε νά τόν βάζεις σέ έξετάσεις,συνέχισε νά τόν έξομολογεϊς καί μην άφήσεις ούτε μία μέρα νά περάσει χωρίς αύτό. Γίνε ιερέας γιά τόν γιό σου, -είναι καθήκον τοϋ ιερέα νά εξεγείρει τούς άνθρώπους έναντίον τοϋ κακού- καί τό σπίτι σου θά γίνει ναός. Μήν κρύβεις άπό τόν γιό σου ότι καί τό κακό σ' αύτόν τόν κόσμο κατέχει ύψηλύ καί ισχυρό θρόνο,τόν όποιον εκατομμύρια άνθρωποι μέρα νύχτα προσκυνούν. Όμως, θεμελίωσέ τον στήν πίστη ότι αύτός δέν άνήκει σ' αύτά τά εκατομμύρια, πού προσκυνούν τύ κακό, άλλά ότι είναι προορισμένος γιά στρατιώτης τοϋ καλού.
Άπό σένα,μητέρα,εξαρτάται πολύ περισσότερο . 'Έχε πάντα στό μυαλό σου τά εξής τρία πράγματα.
Πρώτον: 'Άφησε τό παιδί σου χωρίς μεσημεριανό . Έσύ δέν πρέπει νά είσαι γιά τό παιδί σου ό άγγελος πού μόνον τό χαϊδεύει άλλά καί ό άγγελος πού σκέπτεται καί κρίνει. Άφησε τό παιδί σου χωρίς μεσημεριανό φαγητό, τούτο είναι άπαραίτητο. Τύ παιδί σου πρέπει νά γνωρίσει τί θά πει νά πεινάς καί πρέπει νά είναι ίκανύ νά δώσει πού καί πού στή ζωή του τό φαγητό του στούς πεινασμένους. Εκείνοι πού ποτέ δεν αισάνθηκαν στόν έαυτό τους υπό τήν έξουσία ι ης πείνας έγιναν οί πιό άσπλαχνοι καί οί πιό άθεοι.
Δεύτερον: Μήν επιτρέψεις ποτέ στό παιδί σου, να μιλά άσχημα γι' άλλους άνθρώπους πρίν παραδεχθεί καί μετανιώσει γιά τή δική του άσχήμια. Τόν κόσμο μπορεί νά διορθώνει μόνο έκείνος που είναι ικανός νά διορθώνει τόν έαυτό του.
Ολοι οί μεγάλοι άναμορφωτές τοϋ κόσμου έζησαν πρώτα μία μεγάλη έσωτερική έπανάσταση.
Ολοι οί χριστιανοί μπορούν νά δικαιολογήσουν to όνομά τους κυρίως μέ τούτη τήν έσωτερική ι πανάσταση.
Καί τρίτον: Μή μαθαίνεις στό παιδί σου να είναι άτομιστής. Τούτη είναι ή άμαρτία τοϋ ένενήντα τοίς εκατό τών μητέρων. Τό νά μάθεις τό παιδί σου νά είναι άτομιστής σημαίνει νά έπαναλάβεις τό δίδαγμα πού ή φύση ήδη τοϋ έδωσε τήν σύλληψη του. Όσο καί νά τόν μαθαίνεις έσύ, μ ητέρα, νά μήν είναι άτομιστής,ποτέ δέν θά νικήσης πλήρως τή φύση. Γι' αύτό μή σταματάς να μη
συμβουλεύεις κάθε πρωί τόν γιό σου: «Δώσε, γιέ μου, άπ' όλα όσα έχεις, πού
είναι άρκετά, ένα μόνος στούς φίλους σου, οί οποίοι δέν έχουν τίποτα ·. Μ ή σταματάς κάθε βράδυ νά ζητάς λογαριαισμο καί άπολογισμό άπό τόν γιό γιά τίς καλές του πράξεις εκείνης τής ημέρας.
Γνωρίζω μερικές μητέρες εκατομμυριούχους σ' αύτή τήν πόλη, όμως μέ ντροπή πρέπει νά πω, ότι δέν γνωρίζω καμία ή όποία θά έδινε καθημερινά στά παιδιά της έστω άπό ένα γρόσι γιά νά βοηθήσουν τούς φτωχούς. Μέ χαρά όμως καί εύγνωμο-σύνη πρέπει νά σημειώσω ότι ένας νεαρός, βοηθός έμπορου άπό τό Βράτσαρ,ποτέ δέν γευματίζει τό μεσημεριανό τοϋ Σαββάτου, άλλά τά έξοικονομούμενα τρία γρόσια άπό τό γεύμα (τόσο κοστίζει τό γεύμα του) τά μοιράζει στούς φτωχούς μπροστά άπύ τήν έκκλησία. Κυρία υπουργού, κυρία στρατηγού, κυρία εκατομμυριούχου - μά ό γιός σας δέν μπορεί μέ τίποτα νά γίνει τόσο καλός όσο αύτός ό νεαρός; Έγώ σ' αύτό τό σημείο λαμβάνω τό καθήκον νά σάς πώ έκεϊνο, πού οί φίλοι σας καί αύτοί πού σάς εκτιμούν λένε πίσω άπό τήν πλάτη σας, μήν τολμώντας νά τό πούν μπροστά σας: «Είναι παράξενο πώς ή διανόηση καί ό πλούτος καί ό τίτλος αύτής τής ύψηλής κυρίας, ή όποία τόσο λάμπει στά σαλόνια, δέν μπόρεσαν νά δώσουν στό παιδί της άγωγή έστω λίγο καλύτερη άπό τήν άγωγή διαφόρων άλητών άπό τά βρόμικα προάστια! Είναι παράξενο πώς αύτή ή κυρία τολμά νά παρουσιαστεί στήν παρέα,στά μεταξωτά καί μέ ύπερήφανεια χαμόγελο, εφόσον έχει γιό πού τώρα είναι τό κακό τοϋ σπιτιού καί ό όποιος αύριο θά είναι κακό όλης τής κοινωνίας καί όλου τοϋ έθνους»!
Πρυσελκύστε,πολυσέβαστες μητέρες,τά παιδιά σας στόν Χριστό καί μάθετέ τα πρίν άπ' όλα να εξεγείρονται έναντίον τοϋ κακού πού κυριάρχησε στίς ψυχές τους.
Μέ τίποτα δέν μπορεί μιά γυναίκα νά φανεί πατριώτης, έάν δέν παιδαγώγησε τά παιδιά της οι πατριωτικό πνεύμα. Έάν παραμέλησε νά τό κάνει αύτό, ό πατριωτισμός της είναι ψευδής, άκόμα καί νά ήταν μέλος όλων τών πατριωτικών συλλόγων καί ύπογράφουσα όλων τών καυτών ι κ»βινιστικών μανιφέστων. Οί ήρωες δέν έτοιμάζονατι στούς πατριωτικούς συλλόγους,άλλά στήν οικογένεια. Έγώ γνωρίζω γονείς, οί όποιοι μέ πολύ εμφανή τρόπο καυχιούνται γιά τόν πατριωτισμό τους, ένώ τά παιδία τους ύποτιμητικά φτύνουν τήν πατρίδα τους. Αίσχύνομαι τόν πατριω-ΐισμό τούτων τών γονέων καί εύχομαι άπύ καρδιας καί εκείνοι νά ντραπούν.
Με τίποτα ένας γονέας δέν μπορεί νά άποδείξει τή θρησκευτικότητά του παρά μόνο μέ τή θρησκευτική άγωγή τών παιδιών του. Έάν ένας γονέας πρωί βράδυ κάνει μετάνοιες μπροστά στόν θεο καί τακτικά έπισκέπτεται τό ναό τοϋ Θεοϋ καί μοιράζει έλεημοσόνη έν ονόματι τής πίστης του, ένώ έχει άθεα παιδιά, αύτός δέν ξεχρεώθηκε ούτε στόν Θεό ούτε στήν ανθρωπότητα.
Τιμή στήν Έκκλησία θά κάνουν καί οί δάσκαλοι , οί όποιοι τούς μαθητές τους τούς κάνουν χριστιανούς έπαναστάτες. Ό δάσκαλος πρέπει νά συμπληρώσει όλα εκείνα πού οί γονείς παραμέλησαν καί νά διορθώσει όλα έκείνα πού οί γονείς χάλασαν. Είναι πιό δύσκολο νά είσαι δάσκαλος απ' ότι γονιός. Γιά νά είσαι γονιός χρειάζεται μόνο ή αγάπη, γιά νά είσαι δάσκαλος χρειάζεται καί αγάπη καί μυαλό. Ό δάσκαλος δέν έπιτρέπε-ται νά παραμελήσει κάτι,άλλά άκόμα καί όλα νά τά παραμελήσει, άν έχει μάθει τό παιδί νά έξεγείρεται έναντίον τοϋ κακού, καί πάλι θά έχει κάνει άρκετά. Άπύ τήν άλλη, άκόμα καί όλες τίς γνώσεις νά έχει παραδώσει στό παιδί, έφόσον έχει παραμελήσει νά τό έξεγείρει έναντίον τού κακού, δέν θά έχει κάνει τίποτα. Τό νά μήν άφήσει τό παιδί άδιάφορο άπέναντι στό κακό, τούτο είναι τό βασικότατο.
Καί ό καθένας άπό μάς θά κάνει τιμή στήν Έκκλησία, έάν έξεγείρεται έναντίον τού κακού μέσα του καί γύρω του καί άνάβει τή φλόγα τής 'ίδιας ηθικής έπανάστασης καί στούς συνανθρώπους του. 'Ή τουλάχιστον στόν'ίδιο του τόν έαυτό.
Η ιστορία τού κόσμου είναι ένα οικοδόμημα, του όποιου έμεΐς είμαστε πέτρες. Έάν κάθε άνθρωπος κατάφερνε νά δημιουργήσει άπό τόν αυτό του μία λαξευμένη καί λεία πέτρα, θά ήταν αρκετό άπ' αύτόν. Έάν κατάφερνε άκόμα νά βοηθήσει καί τούς άλλους νά λαξευτούν καί νά λειανθούν, θά έπραττε περισσότερα. Μία άγαθή πράξ η ό άνθρωπος μπορεί νά κάνει καί έπάνω στόν αυτό του. Τό νά διαφωτίσεις τόν έαυτό σου καί να τόν κάνεις εύγενικό - τούτη είναι μία μεγάλη καί άγαθή πράξη. Καί αύτή ή πράξη δέν είναι μόνο άτομικό άλλά καί γενικό άγαθό. Όταν σ' ένα κτίριο μία πέτρα είναι περισσότερο λαξευμένη καί λ ιασμένη, τό κτίριο άνεβαίνει σέ άξία καί σέ ομορφιά. Καί ή ιστορία τού κόσμου παίρνει άξία καί όμορφιά μέ κάθε καλή καί ώραία ψυχή. 'Άς βοηθήσει, λοιπόν, τουλάχιστον τόν έαυτό τού όποιος δέν είναι σέ θέση νά βοηθήσει καί τόν αλλον. Όμως,τό νά βοηθήσει τόν έαυτό του δέν σημαίνει νά άσφαλίσει τήν περιουσία γιά τριακόσια χρόνια άκόμα έδώ στή γή, άλλά νά βιώσει μιά μακρά καί βαθιά έπανάσταση έναντίον τού κακού μ ι σα του καί νά πάρει τελικά καί άποφασιστικά την πλευρά τοϋ καλού. Είναι πιό δύσκολο νά βιώσεις αύτή τήν έσωτερική έπανάσταση άπό τό νά άποκτήσεις πλούτο γιά τριακόσια χρόνια. Ό ασκητισμός κάνει πιό εύκολη αύτή τήν έσωτερική έπανάσταση μέσα στόν άνθρωπο. Οί άσκητές άπομονώνονταν μόνο γιά νά μπορέσουν στήν ήσυχία νά παρατηρούν τόν έαυτό τους καί μέσα τους νά άνάβει ένα φως. Όμως, πιστέψτε με, κανένα φως δέν λάμπει μόνο στόν έαυτό του. Τύ φώς,τό όποιο έμείς καταφέρνουμε νά άνάψουμε μέσα μας μέ μακρά έξέγερση ένάντια στήν άμαρτία
καί τίς άδυναμίες, μέ μακρά τριβή, δέν θά λάμπει μόνον σέ μάς, άλλά θά τό βλέπουν κι έκείνοι πού βρίσκονται στό σκοτάδι γύρω μας.
Ναί, όλοι έμεϊς, είμαστε σέ όλη μας τή ζωή ταυτόχρονα,καί παιδαγωγοί καί παιδαγωγούμε-νοι. Διότι σέ όλη μας τή ζωή ή λάμπουμε σέ άλλους ή δεχόμαστε τό φως άπό άλλους, ή συσκοτίζουμε άλλους ή γινόμαστε σκοτεινοί, ή έπηρεάζουμε άλλους μέ τό χαρακτήρα μας ή μάς έπηρεάζουν άλλοι. Καί όταν θέλουμε καί όταν δέν θέλουμε, έμείς παιδαγωγούμε, καί μάς παιδαγωγούν. Ή άγωγή, έάν δέν είναι παντοδύναμη, είναι πράγματι παντού παρούσα. Είναι γνωστύ ότι συχνά καί τό μικρό μυρμήγκι καί ή μέλισσα έπαιξαν τό ρόλο τού παιδαγωγού τοϋ άνθρωπου. Οί σχέσεις μεταξύ τών ζώων τοϋ δάσους, έκείνων πού μοιάζουν καί άλλων πού διαφέρουν μεταξύ τους, έδωσαν ύλικό στόν άνθρωπο γιά πολυάριθμους δημοφιλείς μύθους,τών οποίων ή παιδαγωκή άξια είναι άνεκτίμητη. Ό άνθρωπος παιδαγωγήθηκε καί άπό τό «σκουλήκι κάτω άπό τή φλοίδα», καί άπό τό «νερό, πού φθείρει τό λόφο», καί άπό τό «χρυσό, πού δέν χάνει τή λάμψη του ούτε μές τά σκουπίδια», καί άπό τόν ήλιο, «πού φωτίζει καλούς καί κακούς», καί άπό τή φλόγα, που δημιουργείται άπό τήν τριβή ή άπό τό χτύπημα.Ή μουγκή φύση,πού φαίνεται ότι δέν αίσθάνετα τήν παρουσία τοϋ άνθρώπου, ύπήρξε πάντα η εϋγλωττη παιδαγωγός του. Συχνά τόν προειδοπούσε, συχνά τόν συμβούλευε, τόν μάλωνε ή τόν κανε νά νιώθει ντροπή.
Πολύ μεγαλύτερη παιδαγωγική έπιρροή έχει ό ένας άνθρωπος πάνω στόν άλλο. Αύτή ή έπιρροή γίνεται όχι μόνο μέ έργα, ή μόνο μέ λόγια, άλλά καί μέ κάθε μορφασμό καί μέ κάθε κίνηση τοϋ χεριου του. Καί αύτά μπορούν νά έχουν παιδαγωγική αξία. Ένα πονηρό κλείσιμο ματιού είναι ικανό νά παρασύρει μιά άθώα ύπαρξη. Ένα περιφρονητικο βλέμμα είναι ίκανο νά τιμωρήσει τόν άμαρτωλο καί νά ξυπνήσει τή συνείδηση μέσα του. Μιά αποφασιστική κίνηση τοϋ χεριού είναι ικανή να ξεσηκώσει τό πεσμένο ήθικό ενός ολόκληρου στρατοϋ. Οί παιδαγωγικές έπιρροές μπορούν νά ειναι καλές καί κακές, κάποιες άπ' αύτές μπαίνουν στήν ψυχή μας μέ τή δική μας γνώση καί συναίνεση, κάποιες εισβάλλουν βίαια, κάποιες χώνονται κρυφά.
Είναι δυνατή ή διαπαιδαγώγηση; Κάποιοι άκόμα άναρωτιοϋνται! Ή διαπαιδαγώγηση είναι ένα γεγονός σ' αύτόν τόν κόσμο. Γιά ένα γεγονός δέν ρωτάς έάν είναι δυνατό, άλλά ύπό ποιές συνθήκες καί σέ ποιό μέτρο είναι δυνατό. Πώς θά ήταν άδόνατη ή άγωγή τών άνθρώπων, όταν ή έξημέρωση τών ζώων είναι δυνατή; Καί ή έξημέ-ρωση τί άλλο είναι παρά μιά συγκεκριμένη βαθμίδα άγωγής; Δώστε στό ζυθοποιό κριθάρι, εκείνος θά σάς τό έπιστρέψει σέ μορφή μπίρας, δώστε στόν έργοστασιάρχη ζαχαρότευτλο, έκεϊνος θά σάς τό φέρει σέ μορφή ζάχαρης. Αυτά φαίνονται σάν πιό μεγάλη μαγεία άπό τό νά χαλινώσω
άγριο θηρίο καί νά παιδαγωγήσω άνάγωγο άνθρωπο. Καί έφόσον είναι δυνατή ή μεγαλύτερη μαγεία, πώς νά είναι άδύνατη ή μικρύτερη μαγεία;
Δέν υπάρχουν, έξάλλου, στήν πολιτισμένη κοινωνία άνάγωγοι άνθρωποι, ύπάρχουν μόνο άνθρωποι μέ καλή ή κακή άγωγή. Οί άνθρωποι μέ καλή άγωγή είναι έκείνοι πού πιστεύουν στή νίκη τοϋ καλού στύν κόσμο καί οί όποιοι μάχονται καί,έάν ύπάρχει άνάγκη, θυσιάζονται γι' αύτή τή νίκη τοϋ καλού. Οί άνθρωποι μέ κακή άγωγή είναι εκείνοι πού δέν πιστεύουν στή νίκη τοϋ καλού, καί οί όποιοι λόγω τούτης τής δυσπιστίας τους άφήνουν τό καλό καί τίθενται στήν ύπηρεσία τοϋ κακού. Ό πρώτος είναι στρατιώτης τοϋ καλού, ό δεύτερος ' ίναι στρατιώτης τοϋ κακού. Ό στρατός τοϋ καλοϋ ελκύει μέ τό θάρρος του, ό στρατός τοϋ κακοο μέ τόν άριθμό του. Καί όμως, οί περισσοτεροι άνθρωποι πηγαίνουν άνάμεσα στό καλό καί το κακό, καί δέχονται κάποια στιγμή τόν ένα καί τή ν άλλη φορά τόν άλλο στρατό. Όταν περνάς αναμεσα στούς ποταμούς τοϋ καλού καί τοϋ κακού, φίλε μου, νά μή σοϋ είναι άδιάφορο σέ ποιό ποτάμι θά σβήσεις τή δίψα σου. Τό ποτάμι του καλού είναι μόνο ένα φρέσκο καί άσημένιο καί διαφανές ρυάκι, πού μπορεί νά σέ φρεσκάρει καί στό οποίο μπορείς νά καθρεπτίσεις τό πρόσωπο σου. Τό ποτάμι τοϋ κακού είναι πλατύ καί βαθύ καί μέ θολή πλημμύρα γάλακτος, μελιού καί δηλητηρίου. Τό γάλα καί τό μέλι κάνουν μόνο μία λεπτή έπίστρωση, κάτω άπό τήν όποία μένει οηλητήριο. Ό άνθρωπος πού έχει δεχθεί καλή άγωγή δέν άμφιταλαντεύεται ούτε μία στιγμή πρός ποιό ποτάμι θά στρέψει τό πρόσωπο του. Καλλιέργησε τόν έαυτό σου καί δέν θά άμφιταλαντεύεσαι- καλλιέργησε καί τούς άλλους γύρω σου, για νά μήν άμφιταλαντεύονται!
Όλα τά κοινωνικά ιδρύματα βοηθούν τόν άνθρωπο νά καλλιεργήσει τόν έαυτό του γιά στρατιώτη τοϋ καλοϋ. Καί ή Έκκλησία καί τό σχολείο καί τό δικαστήριο καί οί καλές τέχνες. Μά τότε άπό πού προκύπτει τόσος στρατός τοϋ κακού στόν κόσμο; Πού καλλιεργείται; Καλλιεργείται στίς άτέλειες έκείνων τών ιδρυμάτων πού ύπηρετοϋν τό καλό, καλλιεργείται κυρίως στίς άγκαλιές τής άνθρώπινης τεμπελιάς καί άπροσε-ξίας, παντού καί σέ κάθε μέρος, όπως φυτρώνουν τά ζιζάνια παντού καί σέ κάθε μέρος, όπου δέν προφθαίνουν τά έργατικά χέρια καί προσεκτικά μάτια. "Εστω λίγα έλαττώματα στήν Έκκλησία ή λίγη βλακεία στό σχολείο ή λίγη άδικία στό δικαστήριο ή λίγη χοντράδα στήν καλή τέχνη, δίνουν τεράστια ύποστήριξη στό κακό.
Άπ' όλα τά ιδρύματα άγωγής ή Έκκλησία είναι τό μόνο έπαναστατικό. Αύτή είναι σάν καμπάνα, πού μ' ένα ήσυχο τόνο μνημονεύει τό μακρύ παρελθόν, ένώ μέ τόν άλλον, τόν θορυβώδη, χτυπά συναγερμό. Εκείνη μέσω τών αιώνων μετέφερε τή
δική της ζύμη τής έπανάστασης, έκείνη καί σήμερα τή φέρει στήν άγκαλιά της, καί θά τή φέρει έως τύ τέλος τής ιστορίας.
Ή μόνη έπανάσταση πού κάνει τόν άνθρωπο πιό εύγενικό είναι ή έπανάσταση τοϋ χριστιανισμού. Κάθε άλλη έπανάσταση κάνει τόν άνθρωπο πιό ώμό άπ' ό,τι είναι. Συγκρίνετε τά πρόσωπα τά όποία δημιούργησε καί τόνισε όποιαδήποτε άλλη έπανάσταση στόν κόσμο μέ τά πρόσωπα, που δημιούργησε ή χριστιανική έπανάσταση στήν Ιστορία καί θά σάς είναι άμέσως οφθαλμοφανής η ανωτερότητα καί ή εύγενική ύπεροχή τών τελευταίων έπάνω στούς πρώτους. Σχεδόν όλες οί αλλες έπαναστάσεις στόχευαν στό νά δημιουργήσουν άπό τούς άνθρώπους χορτασμένα ζώα. Μόνο ή χριστιανική έπανάσταση στόχευε να δημιουργήσει άπό τούς άνθρώπους πεινασμένους. Μακάριοι οί πεινασμένοι καί διψασμένοι γιά τη δικαιοσύνη.
Οί επαναστάτες είναι σήμερα άναγκαϊοι στήν γη οί πραγματικοί καί μεγάλοι, θεϊκοί έπαναστάτες. Ό πλανήτης μας παράγει άκόμα σέ ποσότητες ελιές καί ρύζι, άλλά έλαττώνει άπελπιστικά την παραγωγή του σέ έπαναστάτες. Ελιές ύπάρχουν στή γη άρκετές, λαδερές παιδαγωγικές άκόμα περισσότερες. Όμως, τί νά τίς κάνουμε τίς λαδερές παιδαγωγικές, ικανές νά παιδαγωγήσουν μόνο τίς γενιές πού γλιστρούν κατηφορικά στό λόφο; Εμείς χρειαζόμαστε μιά γενιά πού θά μπόρεσει νά άνεβαίνει τό λόφο. Τούτη ή γενιά δέν θα αποτελείται άπό παραχαϊδεμένους ούτε άπό τους μικρούς δικτάτορες. Τούτη ή γενιά δέν θά άποτε-λείται ούτε άπό έκείνους πού δέν κατανοούν τήν έπανάσταση χωρίς έγκληματικότητα,τούς έπα-ναστάτες-κακοποιούς, πού τρίζοντας τά δόντια τους καί μέ τό μαχαίρι στό χέρι, μιλάνε γιά τούς άλλους άνθρώπους καί ποτέ δέν σκέφτονται νά άερίσουν τήν ψυχή τους,πού είναι γεμάτη βατράχους καί φίδια. Ή γη έσχίσθη άπό τήν πείνα καί τή δίψα γιά έπαναστάτες σύμφωνα μέ τήν έλεημοσύνη τοϋ Θεοϋ καί τή θέλησή της.
Ό πλανήτης μας σκεπάστηκε αύτό τόν καιρό μέ μεγάλη θλίψη, έπειδή οί διπλωμάτες σ' αύτόν έγιναν οί μέγιστοι άνθρωποι. Ή φιλισταϊκή παιδαγωγική τοϋ Σπένσερ, μέ τήν όποία τρεφόταν ή Ευρώπη τά τελευταία χρόνια, σήμερα μαζεύει τούς πλούσιους καρπούς της. Τούτη είναι παιδαγωγική χωρίς έπαναστατική ζύμη. Γι' αύτό μάς έδωσε μόνο λαγάνα -λαγάνες καί χαλασμένες κατσαρόλες- καί όχι ήρωες. Οί σημερινοί μέγιστοι άνθρωποι στήν Εύρώπη παρουσιάζουν μέγεθος μόνο μέ δυό διαστάσεις: μέ τό μήκος καί μέ τό πλάτος. Τούς λείπει τύ ϋψος, ένώ γιά τό βάθος, τούτη τή μυστηριώδη διάσταση τών πραγμάτων, δέν μπορούμε κάν νά μιλάμε. Δέν διαθέτουν καθόλου ϋψος καί βάθος· μεγαλώνουν μόνον κατά μήκος καί κατά πλάτος. Δέν έχουν έπαναστατική ζύμη, πού βοηθά στήν άνάπτυξη κατά ύψος καί κατά βάθος. Τούτη ή παιδαγωγική μπορει νά συγκριθεί
μέ πλανόμετρο πού άσχολείται με τρισδιάστατες γεωμετρικές φιγούρες. Ένώ ή γη χρειάζεται σήμερα έπαναστάτες μέ τέσσερις διαστασεις, ιδιαίτερα μέ τό βάθος καί μέ τό ϋψος,μέτο βάθος έως τόν 'Άδη καί τό ϋψος έως τόν Θεό.
Τεστιους έπαναστάτες χρειάζονται καί τά έθνη και όλη ή άνθρωπότητα. Ένα έθνος δέν μπορεί ούτε νά διατυπώσει, πόσο μάλλον νά πραγματοποιήσει,τίς έπιδιώξεις του χωρίς μεγάλους έπαναστάτες. Χωρίς τούς μεγάλους έπαναστάτες ή ανθρωπότητα δέν γνωρίζει τήν άξία τών ιδανικών της ούτε είναι σέ θέση σ' αύτά νά εισάγει ζωή, ουτε ξέρει τί θέλει, ούτε άπό τί νοσεί.
Οταν έπρεπε άπό τό χάος νά γίνει ό κόσμος, ό Θεός έπαναστάτησε στό χάος μέ τό πνεύμα του, και στή θέση τοϋ χάους ήρθε ή άρμονία. Έάν ήθελε ό Θεός,χωρίς τή συνεργία μας, νά παράγει στή χαοτική ψυχή τών σημερινών άνθρώπων μιά ισχυρή έπανάσταση έναντίον τοϋ έσώτερου κακού, όλοι οί άνθρωποι σ' ένα μήνα θά καθίσταντο ικανοί γιά μιά ιδανική κοινωνική έπανάσταση τό χάος θά έξαφανιζόταν καί τά άστέρια θά έλαμπαν καί στήν ψυχή μας καί στήν ιστορία μας· ολα μας τά ιδανικά θά είχαν πραγματοποιηθεί.
Όμως ό Θεός δέν τό θέλει. Τούτη τήν θεϊκή προσπάθεια ό Θεός τήν προσμένει άπό μάς τούς 'ίδιους. Ναί,χρειάζεται θεϊκή προσπάθεια γιά μία ήθική άνατροπή στήν ψυχή ενός άνθρώπου, ένώ γιά έξωτερική, κοινωνική ή πολιτική άνατροπή άρκεϊ μιά άνθρώπινη προσπάθεια. Όλα τά σχολεία, ξεκινώντας άπό τό δημοτικό, είναι γεμάτα άπό κοινωνικούς έπαναστάτες καί άναμορφωτές. Όμως, πού είναι οί άρχικοί καί οί τελικοί, οί ήθι-κοί έπαναστάτες; Δέν ύπάρχουν, έπειδή αύτούς είναι πιό δύσκολο νά τούς έχουμε. Είναι πιό εύκολο νά άναποδογυρίσεις τόν κόσμο άπ' ό ,τι νά άναποδογυρίσειςτόν έαυτό σου. Πρέπει νά πεθάνεις καί νά ξαναγεννηθείς,πρέπει νά μπορέσεις νά σηκώσεις πάνω άπό τόν έαυτό σου τήν ταφόπλακα σου καί νά άναστηθεϊς, καί μόλις τότε νά γίνεις άνθρωπος πού ή σημερινή έποχή χρειάζεται πολύ. Πρέπει νά άφήσουμε τά παιδιά νά πλησιάσουν τόν Χριστό,ϊσως μεταξύ τους θά βρεθούν τέτοιοι άνθρωποι, όπως τούς θέλουμε. Μήν άπαγορεύε-τε στά παιδιά νά πλησιάσουν τόν Χριστό, άφοϋ μόνον ό Χριστός μπορεί νά τά προετοιμάσει γιά τούς θεϊκούς κόπους τών άληθινών έπαναστατών. Όλες οί άλλες παιδαγωγικές προετοιμάζουν τούς βιαστικούς διπλωμάτες,τούς μικροπρεπεΐς φιλισταίους,τούς μεταμορφωμένους μισάνθρωπους.
Μόνο ή έπαναστατική παιδαγωγική τοϋ Χριστού καλλιεργεί ολοκληρωμένους άνθρώπους. Ή γη διψά καί πεινά γιά ολοκληρωμένους άνθρώπους, ολοκληρωμένους καί φυσιολογικούς,πού πιστεύουν στόν Θεό καί μάχονται έναντίον τοϋ κακού.
Εάν θέλετε νά έπισπεύσουμε τόν έρχομό τετοιων άνθρώπων στή γή,τότε άς σπεύσουμε νά κράξουμε έκείνο πού παραμελήσαμε,καί είναι τό πιό σημαντικό:
'Άς άφήσουμε τά παιδιά νά πλησιάσουν τόν Χριστό, τόν μεγάλο Δάσκαλο της
επανάστασης, καί μαζί μέ τά παιδιά άς τόν πλησιάσουμε κι έμεϊς. Αμήν.
Πρώτη εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Αργά βαδίζει ο Χριστός
Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
Η επεξεργασία, επιμέλεια μορφοποίηση κειμένου και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο, για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο:
© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου